W polskim prawie brakowało regulacji, która pozwoliłaby na zapewnienie ciągłości przedsiębiorstwa po śmierci lub odejściu na emeryturę osoby, która nim zarządzała. Przepisy spadkowe nie rozwiązywały wielu problemów. Nie chroniły majątku rodziny i nie zapewniały kontynuacji działalności gospodarczej w sytuacji, w której spadkobiercy nie chcieli zajmować się biznesem. To się jednak zmieniło w maju 2023 r. wraz z wejściem w życie przepisów o fundacji rodzinnej.

Jakie korzyści płyną z założenia fundacji rodzinnej?

Zgodnie z ustawą – fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. To sposób na zaplanowanie sukcesji i zabezpieczenie majątku przedsiębiorstwa i rodziny nie tylko w skali jednego pokolenia, ale nawet kilku pokoleń. Dzięki fundacji można ochronić firmę i jej kapitał przed rozdrobnieniem. W wyniku spadkobrania często dochodzi bowiem do sytuacji, gdy kilku spadkobierców spiera się ze sobą, co zrobić z majątkiem firmy, a zarazem żaden z nich nie czuje się zobowiązany czy kompetentny do dalszego prowadzenia działalności w dotychczasowym kształcie. Jednocześnie fundacja rodzinna jest szansą na zbudowanie pozycji i marki rodzinnej firmy, które przetrwają długie lata.

Kto może zostać fundatorem, a kto beneficjentem?

Fundatorem może być osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Fundację rodzinną może założyć kilku fundatorów. Jeżeli jednak zostaje ona ustanowiona w testamencie, to może mieć tylko jednego fundatora. Z kolei beneficjentem może być osoba fizyczna lub organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego. Z uwagi na konstrukcję i ideę fundacji rodzinnej jej beneficjentami będą z pewnością najczęściej członkowie rodziny, ale w teorii mogą być to także inne osoby. Co również istotne z dochodów i majątku fundacji rodzinnej można finansować między innymi koszty utrzymania, kształcenia, leczenia beneficjentów albo wydatki na cele statutowe organizacji pozarządowej prowadzącej działalność użytku publicznego.

Jak założyć fundację?

Pierwszym krokiem do stworzenia fundacji rodzinnej jest wizyta u notariusza. Trzeba złożyć oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w formie aktu założycielskiego albo testamentu, a także ustanowić statut zawierający szczegółowe reguły działania fundacji. Następnym krokiem jest przekazanie do fundacji majątku o wartości co najmniej 100.000 złotych. Finalnie konieczne jest dokonanie zgłoszenia fundacji do prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim rejestru fundacji rodzinnych. Fundacja będzie działała poprzez ustanowiony zarząd i może dodatkowo podlegać wewnętrznemu nadzorowi rady nadzorczej. Sam proces rejestracji w Sądzie trwa dzisiaj około 3 miesięcy.

Co jeszcze warto wiedzieć?

Fundator ma pełną decyzyjność w zakresie tego, jak zostanie ukształtowana fundacja rodzinna. Warto jednak przeanalizować wszystkie aspekty stworzenia tej konstrukcji już na samym początku. Po zarejestrowaniu fundacji rola fundatora się bowiem kończy. Odpowiedzialność za majątek i działania fundacji przejmuje w tym momencie zarząd. Fundator nie ma obowiązku uczestniczyć w jakimkolwiek stopniu w życiu fundacji. Aczkolwiek może sobie przyznać rolę prezesa fundacji czy członka zarządu i wciąż sprawować kluczowe kompetencje. Warto też pamiętać o tym, że fundacja rodzinna nie jest instrumentem do prowadzenia działalności gospodarczej. Ma ona jedynie zabezpieczyć majątek rodziny i w odpowiedni sposób zaplanować sukcesję.

Fundacja rodzinna a podatki

System opodatkowania w odniesieniu do fundacji rodzinnej nie jest szczególnie skomplikowany. Samo założenie fundacji rodzinnej oraz przekazanie do niej majątku nie jest opodatkowane ani podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) ani podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT). Fundacja rodzinna zapłaci jednak CIT w momencie przekazywania środków beneficjentom. Podatek wyniesie 15% i nie ma możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodu oraz uwzględnienia amortyzacji. Beneficjenci jako podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) będą natomiast zwolnieni od podatku, o ile są członkami najbliższej rodziny. Osoby zaliczone do I lub II grupy podatkowej zapłacą już 10% PIT, a pozostali 15% PIT.